prof.dr.ing. A.J.A.M. van Deursen | People pages: Vind een medewerker en alle contactgegevens

Als hoogleraar 'Digitale Ongelijkheid' en directeur van het Centrum voor Digitale Inclusie is Alexander van Deursen vooral geïnteresseerd in de rol van technologie in processen van menselijke communicatie en in het zorgen dat technologische ontwikkelingen ten dienste staan van mensen. Alexander is vooral bekend voor het evalueren van de bijdrage van technologische ontwikkelingen in het bredere debat van de inclusieve samenleving. Op een wetenschappelijke manier brengt Alexander belemmeringen van technologiegebruik in kaart - bijvoorbeeld door gebruik te maken van zijn wereldwijd erkende kader van digitale vaardigheden - en tracht hij verschillen in de positieve en negatieve uitkomsten van (opkomende) technologie te verklaren. Hij is geïnteresseerd in hoe verschillende mensen technologie in het dagelijks leven gebruiken en in welke omstandigheden technologie kan worden gebruikt om het welzijn te verbeteren.

Alexander publiceert veel in wetenschappelijke tijdschriften die kritisch stil staan bij kwesties die voortvloeien uit de schaal en snelheid van technologieontwikkeling. Zijn publicaties over digitale vaardigheden en digitale ongelijkheid zijn wereldwijd bekroond, als beste proefschrift over technologie en communicatie door de International Communication Association, als beste dissertatie in de communicatiewetenschap in de Benelux door de Nederlandse School voor Communicatieonderzoek, als best paper award door de International Communication Association, en in tal van artikelen in de media hetgeen resulteerde in de UT in the Media Award uitgereikt door de Universiteit Twente.

Alexander heeft de Nederlandse regering, de Europese Commissie, de Internationale Telecommunicatie-unie, UNESCO, UNICEF en andere nationale en internationale organisaties geadviseerd over de sociale implicaties van het internet, met name over de manier waarop rekening moet worden gehouden met de bijdrage van technologie aan het vergroten van sociale ongelijkheid. Alexander is gastprofessor aan de Londense School voor economie en politieke wetenschappen (LsE) en aan Arizona State University (ASU). Hij is lid van de wetenschappelijke raad van Netwerk Mediawijzer en heeft het snel groeiende DISTO-project (van digitale vaardigheden tot tastbare resultaten) geïnitieerd met professor Ellen Helsper (LsE). Naast zijn academische werk wordt regelmatig over zijn onderzoek gerapporteerd in populaire media, waaronder alle grote kranten, de New York Times en vele andere kranten en tijdschriften.

Op dit moment leidt Alexander diverse inter(nationale) onderzoeksprojecten. Hij schreef een boek met professor Jan van DIjk genaamd 'Digtial skills, unlocking the information society'. Alexander is voorzitter van het Technology, Human and Institutional Behaviour department. Zijn werk en projecten zijn te vinden op www.centrumdigitaleinclusie.nl.

Expertises

Computer Science
- Internet
- Internet of Things
- Performance Test
- Survey
- Education
Social Sciences
- Skills
Psychology
- Research
- Communication

Organisaties

Onderzoekslijn 1: Digitale ongelijkheid

In deze lijn van onderzoek richt Alexander zich op het gebruik en de effecten van Internet (technologie) in relatie tot iemands positie in de samenleving. Zijn onderzoek heeft aangetoond dat sommige delen van de bevolking vaker gebruik maken van kapitaal versterkende toepassingen (gerelateerd aan bijvoorbeeld werk, studie of maatschappelijke participatie), terwijl andere delen relatief vaak kiezen voor toepassingen van vermaak die relatief weinig voordeel bieden. Naast het toenemen van dergelijke relatieve verschillen, zien we ook de verontrustende trend van absolute uitsluiting; wanneer offline alternatieven niet meer beschikbaar zijn. Door voort te bouwen op traditionele classificaties van participatie in zijn theorievorming, probeert Alexander te begrijpen wie op welke manier van technologie profiteert. Hierbij richt hij zich op specifieke vormen van technologiegebruik die van invloed zijn op (verschillende vormen van) participatie in de samenleving.

Tijdens zijn verblijf aan London School of Economics and Political Science (LsE), werkte Alexander aan het project 'From Digital Skills to Tangible Outcomes' (DISTO). Met wetenschappers van LSE en Oxford University creëerde hij een theorie-gedreven index voor digitale uitsluiting. De index volgt het proces van technologie-appropriatie door rekening te houden met motivaties en attitudes, fysieke en materiele toegang, vaardigheden, toepassingen en uitkomsten. Vorig jaar kreeg Alexander een subsidie om de samenhang tussen sociale en digitale ongelijkheid te bestuderen. In dit project wordt het gebruik van Internet in huishoudens gevolgd over een periode van een jaar (gebruik makend van technologie die in staat is automatisch gedragspatronen te herkennen). In een ander project onderzoekt Alexander digitale ongelijkheid in het Internet der Dingen. Hier ligt de focus vooral op verschillen in vaardigheden (gemeten in prestatiemetingen) en de manier waarop de sociaal-culturele context van invloed is op het gebruik van deze systemen.

Onderzoekslijn 2: Digitale vaardigheden om deel te nemen aan de informatie- en netwerkmaatschappij

Internetvaardigheden spelen een belangrijke rol in het vertalen van een type gebruik (bijvoorbeeld zoeken naar een baan) in de corresponderende uitkomst (werkgelegenheid). Op basis van Alexander's raamwerk van internetvaardigheden (operationele, formele, informatie, communicatie, content creatie en strategische), heeft hij diverse prestatiemetingen uitgevoerd waaruit bleek dat veronderstellingen over het niveau van Internetvaardigheden onder Nederlandse burgers niet gerechtvaardigd is. De resultaten tonen bijvoorbeeld aan dat oudere gebruikers beter presteren dan jonge gebruikers wanneer het inhoudelijke Internetvaardigheden betreft, en dat we het belang van traditionele vaardigheden voor het uitvoeren van digitale vaardigheden niet moeten onderschatten. Met promovendi en afstudeerders voert Alexander regelmatig prestatiemetingen uit, momenteel bijvoorbeeld van vaardigheden benodigd voor nieuwe - zogenaamd intuïtievere - apparaten.

Vanuit de praktijk is er voor zijn onderzoek veel aandacht in het publieke domein, bijvoorbeeld met betrekking tot de doelstellingen met betrekking tot de digitale overheid. Digitale vaardigheden worden beschouwd als een belangrijke voorwaarde om de gestelde doelen te bereiken.

Onderzoekslijn 3: Digitale vaardigheden voor 21e eeuwse arbeid

De derde onderzoekslijn is een verbreding van de vorige en betreft digitale vaardigheden nodig in het kader van arbeid. In politieke en economische discussies over welke kennis en vaardigheden belangrijk zijn in onze huidige en toekomstige samenleving, worden deze vaardigheden aangeduid als '21st century skills'. Voorbeelden zijn informatiemanagement, communicatie, samenwerking, problemen oplossen, of kritisch denken, vaardigheden die ook in digitale omgevingen noodzakelijk zijn.

In 2012 en 2013 voerde Alexander vignet studies en interviews uit, en bleek dat er veel potentieel niet wordt benut op de werkplek als gevolg van een tekort aan digitale vaardigheden, dat organisaties weinig initiatieven om de werknemer te ondersteunen, en dat de effecten van de training worden onderschat. Momentele leidt Alexander een door NWO en NRO gesubsidieerd project (e-vaardigheden in de Nederlandse creatieve sector) dat zich richt op digitale vaardigheden in de creatieve sector (identificatie, metingen en determinanten).

Publicaties

2024

Internet appropriation barriers in the lives of Dutch parents living in poverty: A qualitative study. Boerkamp, L. G. P., van der Zeeuw, A., van Deursen, A. J. A. M., van Laar, E. & van der Graaf, S.Exploring barriers to and outcomes of internet appropriation among households living in poverty: A systematic literature review. Boerkamp, L. G. P., van Deursen, A. J. A. M., van Laar, E., van der Zeeuw, A. & van der Graaf, S.https://doi.org/10.1177/21582440241233047

2023

Het belang van spel en creativiteit bij digitale ongelijkheid en het Internet of Things, 422-426. van der Zeeuw, A., van Deursen, A. J. A. M. & Jansen, G.https://doi.org/10.5117/tCW2023.4.005.ZEEUTheoretical Integration of ySKILLS: Towards a New Model of Digital Literacy. Katholieke Universiteit Leuven. Smahel, D., Mascheroni, G., Livingstone, S., Helsper, E. J., van Deursen, A., Tercova, N., Stoilova, M., Georgiou, M., Machackova, H. & Alho, K.https://doi.org/10.5281/zenodo.10090716Trendrapport Digitale Inclusie: Kerncijfers en beleidsaanbevelingen. University of Twente. van Deursen, A.The IoT, easy as anything?: Uncovering the importance of digital skills for the Internet of Things. University of Twente. de Boer, P. S.https://doi.org/10.3990/1.9789036555951IQ and digital inequality: An empirical investigation, 1248-1270. van Deursen, A. J. A. M. & van Dijk, J. A. G. M.https://doi.org/10.1177/14614448211024012The irony of the smart home: How the IoT shifts power balances and reinforces household values, 171-182. Zeeuw, A. v. d., van Deursen, A. J. A. M. & Jansen, G.https://doi.org/10.1080/01972243.2023.2189896De digitale inclusie paradox. University of Twente. van Deursen, A. J. A. M.Health on the move—can we keep up? Activity tracker performance test to measure data and strategic skills, 3377-3387. Boer, P. S. d., Deursen, A. J. A. M. v. & Rompay, T. J. L. v.https://doi.org/10.1080/10447318.2022.2097367The youth Digital Skills Performance Test Results: Report on the results of real-life information navigation and processing, communication and interaction, and content creation and production skills tasks. Zenodo. van Deursen, A. J. A. M., van Laar, E., Helsper, E. & Schneider, L.https://doi.org/10.5281/zenodo.8297778

2022

The orchestrated digital inequalities of the IoT: How vendor lock-in hinders and playfulness creates IoT benefits in every life (E-pub ahead of print/First online). Zeeuw, A. v. d., va Deursen, A. J. A. M. & Jansen, G.https://doi.org/10.1177/14614448221138075The lights are on, but no one’s home: A performance test to measure digital skills to use IoT home automation, 1-32 (E-pub ahead of print/First online). de Boer, P. S., van Deursen, A. J. A. M. & van Rompay, T. J. L.https://doi.org/10.1177/14614448221133737General Health Statuses as Indicators of Digital Inequality and the Moderating Effects of Age and Education: Cross-sectional Study, Article e37845. Van Deursen, A. J. A. M.https://doi.org/10.2196/37845Development and validation of the Internet of Things Skills Scale (IoTSS), 1883-1899. van Deursen, A. J. A. M., van der Zeeuw, A., de Boer, P., Jansen, G. & van Rompay, T.https://doi.org/10.1080/1369118X.2021.1900320The youth Digital Skills Performance Tests. Katholieke Universiteit Leuven. van Laar, E., van Deursen, A. J. A. M., Helsper, E. J. & Schneider, L.https://doi.org/10.5281/zenodo.7110265Digital inequalities among MSE entrepreneurs in Indonesia: Exploring differences in internet access between internet-users and non internet-users MSE entrepreneurs. University of Twente. Yuldinawati, L.https://doi.org/10.3990/1.9789036553964Developing policy aimed at 21st-century digital skills for the creative industries: an interview study with founders and managing directors, 195-209. van Laar, E., van Deursen, A. J. A. M. & van Dijk, J. A. G. M.https://doi.org/10.1080/13639080.2022.2036710Psychological, cultural and socio-structural factors associated with digital immersion in Chilean adolescents, 21-40. León, M., Rehbein, L., Labbé, C., Van Deursen, A. J. A. M. & Cerda, C.https://doi.org/10.1080/17482798.2021.1904428

2021

IoT as simple as Do Re Mi: A micro-figurational approach to the social context of Internet of Things skills and digital inequalities. University of Twente. van der Zeeuw, A.https://doi.org/10.3990/1.9789036552844A Systematic Literature Review of Organizational Factors Influencing 21st-Century Skills. Koehorst, M. M., van Deursen, A. J. A. M., van Dijk, J. A. G. M. & de Haan, J.https://doi.org/10.1177/21582440211067251Mediawijsheid: Conceptualisering en belang in een gemedieerde samenleving. Lacunes in bestaand onderzoek en beleid. University of Twente. van Deursen, A. J. A. M. & Helsper, E. J.https://www.utwente.nl/en/centrefordigitalinclusion/Files/mediawijsheid-conceptualisering-en-belang-vandeursen-helsper.pdfyouth Digital Skills Indicator: Dutch questionnaire. ySkills. van Deursen, A. J. A. M., Helsper, E., Schneider, L. & van Laar, E.https://doi.org/10.5281/zenodo.5076557youth Digital Skills Indicator. ySkills. Helsper, E. J., Schneider, L., van Deursen, A. J. A. M. & van Laar, E.https://doi.org/10.5281/zenodo.4620874youth Digital Skills Indicator: Estonian questionnaire. ySkills. Tikerperi, M.-L., Beilmann, M., Kalmus, V., Opermann, S., van Deursen, A. J. A. M., Helsper, E., Schneider, L. & van Laar, E.https://doi.org/10.5281/zenodo.5076536

Onderzoeksprofielen

Vanwege zijn prominente rol in grote onderzoeksprojecten, is Alexander beperkt actief in het bachelor onderwijs. Vier jaar geleden startte Alexander de ontwikkeling van de masteropleiding 'Social implications of the internet' met een focus op maatschappelijke aspecten waarin technologieën een belangrijke rol spelen, variërend van economische groei en 21e-eeuwse arbeid, democratie en beleidsvorming, gezondheid, cybercriminaliteit, tot culturele consumptie en sociale mobilisatie. In plaats van algemene utopische en dystopische visies ondersteund door oppervlakkige argumenten, moedigt Alexander studenten aan om de meest veelbelovende resultaten met bewijsmateriaal te identificeren. Naast een overzicht van belangrijke inzichten, ontwikkelen studenten een grondig begrip van de belangrijkste perspectieven over de sociale implicaties van technologie.

Ten slotte neemt Alexander deel aan postacademische masteropleidingen, bijvoorbeeld door modules te bieden over digitale ongelijkheid en digitale vaardigheden in organisatorische contexten. Hij wordt regelmatig gevraagd workshops te geven over digitale vaardigheden en ongelijkheid.

Verbonden aan opleidingen

Vakken collegejaar 2023/2024

Vakken in het huidig collegejaar worden toegevoegd op het moment dat zij definitief zijn in het Osiris systeem. Daarom kan het zijn dat de lijst nog niet compleet is voor het gehele collegejaar.

Vakken collegejaar 2022/2023

Lopende projecten

21e eeuwse Digitale Vaardigheden (NWO/NRO grant)

Youth Skills (acronym: ySKILLS)

Digitisation is changing society. ICTs strongly impact children's and adolescents' wellbeing. In order to benefit from these, new skill sets are required. Youth Skills (acronym: ySKILLS) aims to enhance and maximise long-term positive impact of the digital environment.